Gipuzkoa irudikatuz

2022ko udaberrian, Euskal Herriko Unibertsitateak laguntza-deialdi berezi bat ireki zuen Gipuzkoako Foru Aldundiarekin lankidetzan. Helburua zen eskualdearentzat ikuspegi partekatua ematen duten ikerketa-proiektuak sustatzea, elkarlaneko gobernantza-eredu baten ekarpen gisa, Etorkizuna Eraikiz izeneko ahalegin estrategiko publikoaren testuinguruan..

Daniel Innerarityren laguntzarekin (Globernance), 10 ikertzaileko talde batek Zehar izeneko proposamen bat aurkeztu genuen, nahiko ausarta izan zena. Hitz gutxitan esanda, literaturaren azterketak iradokitzen du elkarlaneko gobernantza-eredu orok lurralde osoko eta unibertsitate-sistemako herritarren parte-hartze aktiboa behar duela. Hori dagoeneko egiten ari da Etorkizuna Eraikiz programaren bidez, baina asko dago egiteko; tokiko agintariekin batera (udalak eta Aldundia), herritarrek eta mundu akademikoak gizartea eraldatzeko palanka-puntu nagusiei buruz eztabaida dezakete. Proiektua uda honetan onartu eta abiarazi zen, eta finantziazio gehigarria lortu berri dugu 3 ikertzaile kontratatzeko, eremu akademiko ezberdinetan 25 pertsonako talde zabalago bat koordinatzeko.

Foru Aldundiak oso lan zaila eman zion gure unibertsitateari: lankidetzazko gobernantzak itxura ona du paperaren gainean, gizarte-zientzien bibliografia oso handia da, baina kontzeptu-froga bat behar du. Francisco Varelaren lanak inspiratuta, zeina Zehar inguruko pertsonek jarraitu baitugu, modu enaktiboan egin nahi dugu: ez lankidetza irudikatuz, baizik eta aurrez aurreko esperimentu txikietan eginez. Horiek lurraldean errepikatu eta eskalatu ahal izateko, herritarren parte-hartzea sustatzeko diseinatutako plataforma digital batean kokatu behar ditugu, hala nola Decidim software librean. Lankidetzazko gobernantzara egiten dugun hurbilketa esaldi honekin laburbildu genezake: gure eredua prozesuan dago, eta prozesua plataforman dago.

Esperimentu horiek 2023an izango dira, hainbat lankidetza-tailerren bidez. Tailer horietan, ikertzaileak, herritarrak eta tokiko eragileak Gipuzkoako Lurralderako Ikuspegi Partekatua sortzen hasiko dira, 2030ean. GI2030 tailer horien helburua da hainbat pertsona biltzea eztabaidatzeko, ideiak trukatzeko eta lurraldearen etorkizunerako eta haren gobernantza-eredurako Ikuspegi Partekatua garatzeko. Tailer hauen bidez, parte-hartzaileek hobeto ulertuko dute Gipuzkoako egungo egoera eta espero ditugun erronkak eta aukerak identifikatu eta lehenesteko gai izango dira. Halaber, parte-hartzaileek aliantza, plan eta estrategia zehatzak garatu ahal izango dituzte, lurraldearentzat etorkizun bidezkoagoa eta iraunkorragoa sortzeko.

Plataformari dagokionez, mundu osoan antzeko proiektuak ikertzen aritu gara eta adibide interesgarri batzuk aurkitu ditugu. Arantzazulab Gipuzkoako erreferentziazko berrikuntza sozialeko zentroaren babesari eta inspirazioari esker, Katalunian eta Australian gertatzen ari dena bereziki esanguratsua da guretzat. Bartzelona Decidim komunitatearen etxea da, eta gure azpiegitura tekniko gehiena bertan oinarrituta dago. Australian, TACSI, Clear Horizon eta beste eragile batzuk elkartu dira Plataform C sortzeko. Helburua lankidetzaren bidez inpaktua sortzea da, aldaketa sistemikorako gaitasunak sortuz: arazoak sortzen dituzten baldintzak aldatzeko eta komunitateak eragiten dieten erabakien erdigunean egotea ziurtatzeko. Ados gaude, eta gure egitekoa Gipuzkoan errealitate bihurtzea da. Plataformatik gehien gustatzen zaiguna da prozesua ez ezik eredua ere jasotzen duela, eta kontzeptu-esparru argia eskaintzen duela, bizitza errealaren adibideak eta laguntza interaktiboa.

Bestalde, Arantzazulab funtsezkoa izan da Gipuzkoako lehen Herritar Batzarrak martxan jartzeko, eta, jakina, hurbiletik ere jarraitu genien. Eva Pomeroyrekin, Otto Scharmer eta bere taldearekin U-School delakoan lan egiten duen akademikoarekin, gai honi buruz ari nintzela, galdetu zidan: Uste duzu prototipoak aterako direla guzti honetatik, edo komunitatea gaitzea eta lurra ongarritzea dela kontua? Galdera hori buruan ibili zait Tolosako Herritarren Batzar osoan zehar. Bertan, zoriz hautatutako 32 pertsona aritu ziren hiru hilabetez ongizate emozionala nola sustatu eztabaidatzen, lankidetza publiko-komunitarioaren bidez. Egia esan, gure GI2030 proiektu osoa horrelako aliantzen eta eztabaida-esperientzien azeleragailu moduko bat da, denboran jarraitutasuna ematen baitie (tailerren bidez) eta elkarreragiteko eta mapan kokatzeko espazio bat (plataforma digitalaren bidez).

Herritarren Batzarrak Europan eta mundu osoan zabaltzen ari den deliberazio olatu berriaren (Kanpoko lotura) parte dira, baina ezin dute dena egin. Evak prototipoei buruz egin duen iruzkina bereziki garrantzitsua iruditzen zait, beti galdetu baitaiteke zer gertatuko den agintariek Batzarraren gomendioak bete ezin badituzte. Zer gertatzen da sistemak kolapsatzen direnean, Otto Scharmerrek dioen bezala? Bere erantzuna da: gure harremanak geratzen zaizkigu. Orduan, egin ditzagun itunak haien gainean. Harreman horiek, aliantza publiko-komunitarioen prototipo horiek, batzarren emaitzarik iraunkorrena izan litezke, eta, horretarako, euste-espazio bat edo jokaleku seguru bat beharko dute, horiek probatu eta praktikan jartzeko eta jarraipena egiteko. Evak adierazi zidan bezala, beharrezkoa da eremua ongarritzea (komunitateak gaitzea), Ikuspegi Partekatu baten haziak edo prototipoak ernetu eta hazteko.