Gipuzkoa irudikatuz

Azken tailerra, Ongizatea: Osasuna eta Zainketen gaiei eskainia, hegan pasatu zaigu. Ez da harritzekoa, hain konplexua eta gorpuztua den gai hau inguratzen duten kezka, zailtasun eta erronkek ez baitigute atsedenerako tarterik eman. Hau poza!

Profil akademiko eta profesional desberdineko 20 pertsona inguru bildu gara Psikologia Fakultateko areto batean, Gi2030 prozesuaren bigarren fasea osatzen duten tailerren zikloan geratzen zen azken kaxa irekitzeko. Gipuzkoako Foru Aldundiko, Tabakalera-Donostiako eta UPV/EHUko Gipuzkoako Campuseko irakasleek eta ikasleek beren ikuspuntuak eman dituzte Gipuzkoako agenda sozialean gero eta leku handiagoa hartzen ari diren gaiei buruz: osasun emozionala, desberdintasunak eta zainketen krisia. Ezagutza-modu desberdinak, bizipenezkoa, praktikoa eta aditua, elkarrizketan jarri dira etorkizuneko ikuspegiak lantzen laguntzeko.

Parte-hartzaileen eta proiektuaren aurkezpenen ondoren, motorrak berotu ditugu Anabel Vergara UPV/EHUko Psikologia Fakultateko katedradunak grabatutako hitzekin. Osasun mentalaren esparruan aurrez aurre ditugun erronkei buruz egin duen ekarpena – gazteen suizidioen prebentzioa, genero-desberdintasunak, zainketak eta adinekoen arrakala digitala barne – marrazkiaren lehen trazu bat izan da, parte-hartzaileen hausnarketekin zabalduz eta osatuz joan dena. Vergararen esku-hartzeak eztabaida txiki bat piztu du “sozio-sanitario” kontzeptuaren erabileraren inguruan. Zerbitzu honen orientazioagatik eta hura osatzen duten profil profesionalengatik, funtsean gizarte-arlokoak diren zerbitzuak aipatzeko erabiltzen da “sozio-sanitario” nozioa. Arlo sozialaren eta sanitarioaren arteko koordinazio handiagoa heltzen denean hitz egin ahal izango dugu arreta soziosanitarioaz.

Egia esan, azken bi denboratan antolatutako dinamika baten hasiera besterik ez da izan: lehenengoan, parte-hartzaileek, hiru taldetan banatuta, Vergarak planteatutako agertokia zailtzen eta ahalbidetzen duten faktoreei buruz hausnartu dute, baita etorkizunera begira egon daitezkeen nahi gabeko edo aipatu gabeko ondorioei buruz ere. Ondoren, faktoreak gaikako ardatzetan multzokatu dira, bigarren saioan landuko ditugun galderak egiteko irteera-puntu gisa funtzionatu dezaten.

Mahaietako batean desadostasun asko aireratu dira, baina abiapuntua argi zegoen: bizi-kalitatea oso lotuta dago bizitza osoko osasun mental eta emozionalarekin, ondo egotea edo ez egotea funtsezkoa da egunerokotasunean. Gero eta kontzientzia handiagoa dago (baita gazteen eta sare sozialen artean ere) gai honetan pentsatzeak eta zaintzeak duen garrantziaz. Hortik aurrera, ordea, galdera asko zabaldu dira. Hezkuntza emozionala garrantzitsua bada, hori lantzen ari al da hezkuntza-sisteman? Meloi hori ireki eta emozioak partekatu nahi ditugu? Zaila egiten zaigu kalteberatasuna ezagutzea eta barrutik ikusten uztea. Horrekin batera, zaila da alfabetatze emozionala neurtzea, ez dago adierazle zehatzik edo, baldin badaude, ez ditugu ezagutzen. Gazteen osasun mentalaren kontzeptua bera lausoa iruditzen zaigu, ez dugu argi zer den eta zer ez den osasun mentala, ezta horretara bideratu beharko liratekeen zerbitzu publikoen kopurua ere. Pertzepzioa da erreferentzia-esparru komun bat falta dela, eta hori kezkagarria da. Antzeko ildoan, beste mahai batek interesa agertu du gazteriara mugatuko ez diren eta helduarorako ere balioko duten “oinarrizko tresna emozionalen” beharrarekiko.

Dena ez da negatiboa. Elementu komun asko aurkitu dira zainketen pertsonalizazioaren eta despertsonalizazioaren gaian. Pertzepzioa da medikalizazioa dela gure ingurunean nagusi den epe laburreko irtenbidea, baina gaiaren muinera ez doan bidezidorra da. Arreta pertsonalizatu unibertsalerako esparruak sortzeari ekin beharko litzaioke, edo, gutxienez, osasun- eta gizarte-arretaren gehiegizko konpartimentalizazioa nola gainditu pentsatu beharko litzateke, ongizatearen gaian eragile desberdinek “bata besteari pasatzen baitiote pilota”. Badirudi oraindik bide luzea dugula eragile desberdinen artean koordinatzeko. Beste mahai batean fragmentazioaren gaia ere jorratu da, baina ez bakarrik zerbitzuena, baizik eta, batez ere, laneko kulturen eta erritmoena. Elkarguneak izateak ez du bermatzen profil desberdinen arteko sintonia, lehentasun eta egiteko modu desberdinak baititugu. Paradoxikoki, diziplinartekotasuna aldarrikatzen dugu testuinguru hiper-espezializatu batean. Posible al da gizarte-arretari modu integralean heltzea, lan-egitura eta ezagutza zatikatuan?

Adinekoen premiek ere bete dute gogoetaren zati handi bat. Heriotza da bizitzako gauza seguru bakarra, eta, hala ere, ez da horren inguruan hitz egiten eta ez da politikoki esku hartzen. Beharrezkoa da heriotzari buruzko eztabaida etiko bat, bizitza luzatzeko beharrari eta aukerari buruzkoa, zahartzearen eta baliabide faltaren ondorioz dugun zainketen krisi-testuinguru honetan. Adinekoen zaintzak ere arazoak eragin ditu arrakala digitalaren diagnostikoan: zenbateraino ari gara bilakatzen mendeko digital, berez autonomo diren adineko pertsonak? Horrekin batera, indarkeriaren kontzeptua luzatzeko beharra planteatu da, erabat digitalizatu diren baliabideak eskuratzeko aukera falta ere sartzeko. Eta indarkeriaz ari bagara, ezin dugu bidegabekeria sozialaren meloia saihestu: ezin dugu ongizate emozionalaz hitz egin desberdintasun ekonomikoak aipatu gabe.

Ezagutza integral eta praktikoari esker, gizarte-politiken eremuan gutxien ezagutzen den aurpegia mahaigaineratu da, eta pertsonen bizitza-prozesuei eta zainketa integralei buruz hausnartu. Partekatzeko, adierazteko eta entzuteko beharra usaindu du. Hemen topaketak utzitako ardatzen eta faktoreen laburpena:

• Bizi-kalitatea
• Bizi-kalitatea oso lotuta dago bizitza osoko osasun mental eta emozionalarekin
• Hezkuntza emozionala
• Meloi hori ireki eta emozioak partekatu nahi ditugu
• Zaila da alfabetatze emozionala neurtzea, ez dago adierazle zehatzik
• Nola mantendu belaunaldien arteko elkarrizketa emankorra eta bi norabidekoa
• Zenbateraino jabetzen garen gure errealitate sozialaz
• Helduaroan ere baliagarriak izan daitezkeen tresnak ematea (oinarrizko tresnak)
• Gazteen osasun mentala
• Kontzeptua lausoa da, ez dugu argi zer den eta ez da osasun mentala
• Iritzi desberdinak daude zenbat zerbitzu publiko bideratu behar diren horretarako
• Nola bideratu gazteen potentzialtasun handia ziurgabetasun-giro honetan
• Gazteek kontzientzia handiagoa dute gai horren inguruan
• Indarkeriak
• Lasaitasuna eta segurtasuna subjektiboak dira eta auzoz-auzo doaz
• Indarkeria normalizatu da edo bakea normalizatu da
• Erreferentzia-esparru komun bat falta zaigu
• Arrakala digitala: autonomoak diren pertsonak mendeko bihurtzen ari gara [Ideia hori ADINEKOAK ZAINTZEKO BEHARRAK ardatzean ere jartzea erabaki da]
• Dirua eraginkorra da adinekoen bizi-kalitaterako. Horregatik, dirua eraginkorra izaten jarrai dezan lagundu behar da [Ideia hori ADINEKOAK ZAINTZEKO BEHARRAK ardatzean jartzea ere erabaki da]
• Desberdintasun sozioekonomikoaren gaia sartzea eztabaidan
• Administrazioak ez die herritarrei sarbidea errazten (era guztietako zerbitzuetara); aitzitik, oztopoak jartzen ditu
• Zainketen pertsonalizazioa/despertsonalizazioa
• Medikalizazioa epe laburreko irtenbide gisa
• Zaintza pertsonalizatu unibertsalerako esparruak sortzea
• Arreta konpartimentalizatua: hainbat eragilek ongizatearen pilota pasatzen dute
• Zaila egiten zaigu zaurgarritasuna ezagutzea eta barrutik ikusten uztea
• Bide luzea dugu hainbat gizarte-eragile koordinatzeko
• Interes ekonomikoa vs. Ongizatea
• Nola kontrolatu farmazia-industria
• Komunikabideak eta teknologia berriak
• Informazio interesatu gehiegi dugu?
• Behar bezala erabiltzen al ditugu teknologiak?
• Egitura zatikatua
• Sinkronia falta (eragile asko gara, baina ez gaude)
• Hiper-espezalizazioa, disiplinariotasunaz hitz egin arren
• Indibidualtasunetik hitz egiten dugu, ez gara talde-kohesiotik kokatzen.
• Adinekoen zaintza-beharrak
• Iraupen luzeko zainketei buruz hausnartu behar da, eta bizitza luzatu, noiz arte?
• Eten digitala: autonomoak diren pertsonak mendeko bihurtzen ari gara [Ideia hori INDARKERIAK ardatzean ere jartzea erabaki da]
• Dirua dirua da adinekoentzat, eraginkorra da haien bizi-kalitaterako. Horregatik, dirua oraindik ere eraginkorra izaten lagundu behar da [ideia hori INDARKERIAK ardatzean ere jartzea erabaki da]

Hurrengo urratsa: interes gehien sortzen duten ardatzak hautatzea, eta sartutako faktoreak galdera bihurtzea. Tailerreko bigarren saioan egingo dugu. Parte hartzeko azken aukera da, aprobetxatu eta eman izena hemen!